Ταξίδι στο χρόνο…πάνω σε ράγες!!!

Ταξίδι στο χρόνο…πάνω σε ράγες!!!

Σάββατο, ώρα 11 το πρωί σηκώνομαι απ’ το κρεβάτι μετά από ένα παραγωγικό ξενύχτι όπου με φίλους γιορτάζαμε όπως κάθε Παρασκευή το τέλος μιας κουραστικής εβδομάδας. Ξεκινώ για ένα σημείο της πόλης όπου οι ρυθμοί εργασίας είναι πυρετώδεις ακόμα και τα σαββατοκύριακα. Είναι άλλωστε τέλη Σεπτέμβρη και στην ιχθυόσκαλα οι μηχανότρατες κάνουν τις τελευταίες ετοιμασίες πριν την μαζική έξοδο της 1^ης Οκτώβρη που σηματοδοτεί και την έναρξη της αλιευτικής χρονιάς.

Αφήνω τη vespa κάπου στο τέλος της Όθωνος Αμαλίας, περνάω τις γραμμές του τρένου και από ένα άνοιγμα - που προφανώς ξέφυγε από τα «λαγωνικά» που μάντρωναν το λιμάνι με συρματοπλέγματα και κάμερες την περίοδο της ολυμπιάδας - μπαίνω στο χώρο της ιχθυόσκαλας και συναντώ τον Αλέξανδρο.

Στα 5 μέτρα δεξιά μου ο Μαρουάν στραμμένος προς τη Μέκκα προσέχευται και στα αριστερά μου ο μαστρο - Νίκος με ένα τσιγάρο στο στόμα επισκευάζοντας τη μηχανή του καϊκιού «κατεβάζει» ολόκληρο το χριστιανικό εορτολόγιο.

Ο καρβουνιάρης μετά από λίγο περνάει σφυρίζοντας και ο μαστρο - Νίκος χωρίς να φοράει ρολόι (άλλωστε πως θα μπορούσε με τα χέρια του βουτηγμένα στο γράσο μέχρι τους αγκώνες;…),αναρωτιέται : «πότε πήγε 12:20 ρε μάγκες ;». Κοιταγόμαστε με τον Αλέξανδρο, κατευθείαν και οι δυο κοιτάμε τα ρολόγια μας και όντως βλέπουμε πως είναι 12:20…το τρένο στην ώρα του.

Εκείνη τη στιγμή αστραπιαία ανασύρονται κάποιες - χαμένες μέσα στη μνήμη μου - πανεπιστημιακές διαλέξεις, τις οποίες πάντα σκεφτόμουν στα ταξίδια μου με το τρένο προς Αθήνα και Πειραιά. Είχα καιρό όμως να φύγω απ’ την Πάτρα και νοστάλγησα πολύ αυτό το ταξίδι στο χρόνο που ξεκινά κάπου προς τα τέλη του 19^ου αιώνα, αυτό το ταξίδι με τρένο, αυτό το ταξίδι για το τρένο...

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΥ ΠΡΟ ΤΩΝ ΠΥΛΩΝ…

Σαν πορτρέτα σε τοίχο, που διαδέχονται το ένα το άλλο καθώς περπατάς σ’ ένα διάδρομο και τα κοιτάς, πέρασαν μπροστά μου διάφορες φιγούρες της μετεπαναστατικής Ελλάδας. Φιγούρες με πηλήκιο, με φράκο, με ιδιόμορφα μουστάκια σε σχήμα σαλίγκαρου – κατά τα πρότυπα της εποχής – και ψηλά καπέλα.

Δίπλα σ’ ατούς, στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, παρίστανται οι κομψές κυρίες τους με τα ομπρελίνο - κάτι σαν να λέμε αντηλιακή προστασία σήμερα – κυρίως όμως είναι παρών μια κουβέντα που γίνεται όλο και πιο συχνά στις λέσχες της εποχής, στις δεξιώσεις, στη βουλή.

Ο Μαυροκορδάτος, ο Τρικούπης, Ο Κουμουνδούρος μπορεί να κινούνται με άμαξες που τις σέρνουν άλογα, αλλά τις σκέψεις τους και τις συζητήσεις τους μονοπωλεί ένα όχημα στο οποίο αναφέρονται με λεπτομεριακότητα, όπως ακριβώς αναφέρονται τα μικρά παιδιά όταν τους δωρίσεις αυτό το παιχνίδι…το τρένο!

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΠΟΧΕΣ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΥ

Αυτές οι φιγούρες, εγκαινιάζουν την πρώτη εποχή του σιδηροδρόμου, την εποχή που το τρένο είχε εκείνη την ιδιόρρυθμη σφυρίχτρα προκειμένου να ειδοποιεί τους παροικούντες των σιδηροδρομικών γραμμών. Είναι η εποχή που η ατμομηχανή θολώνει για αρκετή ώρα τις εικόνες μέσα στις οποίες πρωταγωνιστεί και ο μηχανοδηγός που φορά το χαρακτηριστικό πηλίκιο φωνάζει «κι άλλο κοκ στη μηχανή».

Ποιος δεν θα ‘θελε να δει το πρώτο τρένο να φθάνει στην Πάτρα το 1887;; Εγώ πάντως θα ήθελα να το δω και μαζί μ’ αυτό να δω και τις αντιδράσεις των πολιτών…οι δύστυχοι, εκείνη την εποχή, μπροστά στο δέος που ένοιωθαν γι’ αυτό το επίτευγμα, σίγουρα δεν θα μπορούσαν να αντιληφθούν πως θα πέρναγαν χρόνια μέχρι να μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να ταξιδέψουν.

Γιατί το τρένο αν και συνένωσε τα διάφορα ηπειρωτικά μέρη της Ελλάδας, υπήρξε φιλόξενο μόνο απέναντι στη σταφίδα – την οποία μετέφερε προς τα εμπορικά λιμάνια κυρίως του Κατακώλου και της Πάτρας – και στους οικονομικά επιφανείς πολίτες της εποχής.

Θα ‘θελα όμως να δω και την πρώτη ντιζελοκίνητη μηχανή να φθάνει στον Πειραιά το 1937. Είμαι σχεδόν βέβαιος πως ο μηχανοδηγός της, κουρασμένος απ’ το ταξίδι καθώς θα ήταν, δεν θα παρέλειψε να κάνει μια βόλτα στα ταβερνάκια, να πιει λίγη ρετσίνα και να ακούσει στα κρυφά λίγο απ’ το απαγορευμένο τότε ρεμπέτικο. Άλλωστε, μετά από λίγο θα έπρεπε να επιστρέψει στο σιδηροδρομικό σταθμό για να συνεχίσει την πορεία του τρένου στη δεύτερη εποχή του, αυτή της ντιζελοκίνησης.

Η τρίτη εποχή, αυτή των μεγάλων σιδηροδρομικών δικτύων που στηρίζονται στην ηλεκτρική ενέργεια, έχει ξεκινήσει προ πολλού διεθνώς ωστόσο στην Ελλάδα φαίνεται πως το τρένο αυτής της εποχής θα φθάσει με καθυστέρηση. Από μια άποψη καλύτερα! Αυτά τα κλειστοφοβικά intercity με τα φιμέ παράθυρα σκοτώνουν τη φαντασία σου και την αισθητική σου, κοιτάς έξω και νομίζεις πως έχει διαρκώς συννεφιά…

Υπάρχουν τόσα πολλά να δεις, να θυμηθείς, να φανταστείς κάθε φορά που «ταξιδεύεις»: Τοπία που εναλλάσσονται σαν καρέ κινηματογραφικής ταινίας, εκδρομές, τις πρώτες σου καλοκαιρινές διακοπές, τις ελληνικές ταινίες με το Χατζηχρήστο που ανεβαίνει στο Λιανοκλάδι με δυο καλάθια στα χέρια, το express του μεσονυκτίου, τον υπερσιβηρικό…

Μπορείς ακόμα να σκεφτείς πως οι μηχανοδηγοί απ’ την μια άκρη του δικτύου ως την άλλη, απ΄ τον Έβρο ως την Κυπαρισσία , γνωρίζονται μεταξύ τους με έναν ιδιαίτερο τρόπο, καθένας ξέρει τον προηγούμενο και τον επόμενο φτιάχνοντας έτσι μια αλυσίδα στην οποία κάθε κρίκος επικοινωνεί μόνο με το διπλανό του άλλά όλες έχουν το κοινό χαρακτηριστικό να ανήκουν στην αλυσίδα…στο σιδηρόδρομο.

Γοητεύει πολύ ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας αυτού του μέσου. Ταξιδεύουν συνήθως οι οικονομικά στριμωγμένοι, οι τουρίστες, οι μετανάστες και μαζί μ’ αυτούς και τις αποσκευές τους ταξιδεύουν πολιτισμοί, στάσεις ζωής, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Για όλους αυτούς τους ταξιδιώτες ανεξαρτήτου ηλικίας φύλου και εθνικότητας υπάρχει ένα γοητευτικό άβατο, κανείς ποτέ δεν μπαίνει στο θάλαμο του μηχανοδηγού όλοι όμως θα ήθελαν να δουν με τα μάτια του όσα κοιτάζουν μόνο απ’ τα πλαϊνά παράθυρα. Ευτυχώς, υπάρχει η φαντασία…που είναι ανεξάντλητη.

Η ώρα πήγε 3:30 και φεύγοντας απ΄ την ιχθυόσκαλα το τρένο που προορίζεται για Πύργο μου διακόπτει τη πορεία, όχι όμως και τη σκέψη. Συνεχίζω να βαδίζω κατά μήκος των γραμμών προς τον σιδηροδρομικό σταθμό, συναντώ την παλιά ατμομηχανή απέναντι απ’ την Ναυτική Διοίκηση Ιονίου και συνεχίζω προς τις εγκαταστάσεις του ΟΣΕ στον Άγιο Διονύσιο. Δεν βιάζομαι, άλλωστε το επόμενο τρένο θα έρθει γύρω στις 5. Μετά από λίγο φθάνω σπίτι. «Πάλι χάλασε η vespa;» με ρωτά ρητορικά η Νίκη. «Απλώς σήμερα είπα να έρθω συντροφιά με το τρένο»…

Χρονολογίες σταθμοί…

• 1869 λειτουργεί ο πρώτος σιδηρόδρομος Αθηνών – Πειραιώς (ΗΣΑΠ)

• 1870 η αύξηση των εξαγωγών σταφίδας κάνει επιτακτική την ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου
• 1881 ο Α.Κουμουνδούρος υπογράφει συμβάσεις για την κατασκευή των σιδηροδρομικών γραμμών Πειραιά - Λάρισας, Βόλου - Λάρισας και Πειραιά – Πάτρας
• 1887 το πρώτο τρένο φθάνει στην Πάτρα
• 1920 δημιουργείται ο ενιαίος φορέας σιδηροδρόμων με την επωνυμία «Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους» - ΣΕΚ
• 1922 ιδρύεται η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σιδηροδρομικών (ΠΟΣ)
• 1937 η πρώτη ντιζελοκίνητη μηχανή φθάνει στην Ελλάδα
• 1962 όλες οι αυτοκινητάμαξες είναι πλέον ντιζελοκίνητες.
• 1970 έχουν φυτευτεί κατά μήκος του σιδηροδρομικού δικτύου πάνω από 125 000 δένδρα.
• 1970 ιδρύεται ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας (ΟΣΕ)
• 1981 η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σιδηροδρομικών κατοχυρώνει την εργάσιμη εβδομάδα των 5 ημερών

Σημείωση: Kείμενο του Γιάννη Ζησιμόπουλου που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβρη του 2005 με τον τίτλο "flash back πάνω σε ράγες", στο 1ο τεύχος του περιοδικού S magazine (ένθετο της εφημερίδας ΣΗΜΕΡΙΝΗ, στην Πάτρα).